گفتوگو با سردار مهماندار:
فرهنگسازی، آموزش و به کارگیری فناوری روز؛ راهکار جلوگیری از تصادفات جادهای
1394-04-06
سردار محمدرضا مهماندار معاون عملیات ترافیک پلیس راهور ناجا و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی است و همچنین در کارنامه کاری خود سابقه فعالیت به عنوان رییس پلیس راه راهور ناجا و معاون طرح و برنامه پلیس راهور ناجا را دارد. با وی که یکی از اعضای شورای سیاستگذاری چهارمین کنفرانس بینالمللی حوادث رانندگی و جادهای است گفتوگویی انجام دادهایم که در زیر میخوانید:
· مهمترین عامل ایجاد حوادث رانندگی و جادهای چیست و چگونه میتوان خطر تصادفات را کاهش داد؟
در مجموع علل حوادث رانندگی و جادهای به 3 عامل بر میگردد که به عنوان عوامل وقوع حوادث به حساب میآیند. انسان، راه و وسیله نقلیه این 3 عامل هستند. مهمترین عامل تأثیرگذار در ایجاد حوادث رانندگی و جادهای که در تحقیقات مختلف به آن پرداخته شده، عامل انسانی است که درصد بالایی از تصادفات به این عامل برمیگردد.
هر چند سهم عامل انسانی از دیگر عوامل بیشتر است، اما تغییر این عامل نسبت به تغییرات تکنولوژی در حوزه راه و وسیله نقلیه کندتر است. از آنجا که عامل انسانی نیازمند آموزش، تغییر رفتار و فرهنگسازی است، از همین رو، فرهنگ به سختی تغییر پیدا میکند و امر فرهنگسازی زمانبر میشود.
تغییرات در حوزه وسیله نقلیه و راه خیلی سریعتر اتفاق میافتد که این موضوع ناشی از تغییرات سریع در زمینه تکنولوژی است. از طرف دیگر عوامل حوادث رانندگی و جادهای نسبت به یکدیگر همپوشانی دارند یعنی هرکدام از این عوامل میتوانند به بهبود دیگر عوامل کمک کنند و همچنین میتوانند خطاهای عوامل دیگر را پوشش دهند.
این در حالی است که عوامل ایجاد تصادفات رانندگی و جادهای همانطور که میتوانند شرایط را بهبود ببخشند، از طرف دیگر میتوانند باعث تشدید خسارات شوند و خطر را افزایش دهند. برای نمونه، اگر انسان خطا کند، یک راه ایمن و بخشنده میتواند خسارت وارده و به ویژه خطرات جسمی را کاهش دهد. خلاف این امر نیز میتواند رخ دهد. گاهی ممکن است وسیله نقلیه یا راه، ایمن نباشد که در این حالت، هوشیاری راننده و عامل انسانی میتواند احتمال بروز تصادفات را کاهش دهد.
در نتیجه باید ابزار لازم در ایمنی راه و وسیله نقلیه بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد و در راستای پوشش خطای انسانی باشد، اما از آن طرف نباید از تأثیر آموزش و فرهنگسازی در عامل انسانی غافل شد.
· فرهنگسازی یا اعمال قانون؛ کدام یک در کاهش حوادث رانندگی و جادهای تأثیرگذارتر است؟
این 2 عامل مکمل یکدیگر هستند و به هیچ عنوان مقابل هم قرار ندارند. یک بخشی از جامعه و عامل انسانی را میشود با فرهنگسازی و آموزش نسبت به اجرای مقررات همراه کرد و بخشی دیگر نیازمند اعمال مقررات است که اگر این اعمال مقررات وجود نداشته باشد فرهنگسازی نیز جای خود را باز میکند.
برای نمونه در بحث بستن کمربند ایمنی، راهنمایی و رانندگی در سال 83 با اعمال سختگیرانه قانون توانست بستن کمربند را جا بیندازد. این درحالی است که در سالهای قبل از 83 نیز این قانون وجود داشت، اما به صورت یک فرهنگ در نیامده بود، ولی در سال 83 انقلابی در این موضوع به وجود آمد. اگر این اعمال سختگیرانه وجود نداشت بدون شک آموزش به تنهایی نمیتوانست چنین گام بزرگی بردارد.
· در مورد قانون بستن کمربند ایمنی، آیا میتوان ضمانت کرد که افراد بدون نظارت مأموران، باز هم این قانون را رعایت کنند؟ به عقیده شما آموزش تا چه میزان در فرهنگسازی مؤثر است؟
در اقدامات آموزشی و به ویژه آموزش همگانی صرف نظر از بحث جریمه و اعمال قانون، ابعاد انسانی و صدمات یک رفتار خطرناک را به مردم انتقال دهیم بدون شک درصد بالایی از مردم به دلیل اینکه به دنبال سلامت هستند قانون را رعایت میکنند حتی اگر ناظری وجود نداشته باشد.
آموزش باید همه جانبه باشد. یعنی ضمن اینکه باید برای وضعیت کنونی فرهنگسازی صورت بگیرد، برای گروههای سنی مختلف نیز آموزشهای ویژهای باید در نظر گرفته شود و این آموزشها باید در سطوح مختلف باشد. مانند افرادی که تخلفاتی داشتهاند که برای این افراد باید آموزشهای خاصی در نظر گرفته شود.
به عقیده من کمبود آموزش یکی از کمبودهایی است که در قوانین جدید برای رسیدگی به تخلفات احساس میشود و باید جدی گرفته شود. در قوانین ما، نگاه کامل و جامعی نسبت به آموزش وجود ندارد که البته نیاز آن احساس میشود.
در بسیاری از مواقع برخوردها به صورت سلبی است. مانند نمرات منفی برای گواهینامه یا توقیف خودرو که به نظر بنده چارهساز و خوب است، اما به نظر میرسد باید در کنار این برخوردهای سلبی یک سری برنامههای آموزشی نیز پیشبینی شود که رانندههایی که رفتار خطرناک دارند ضمن اینکه با آنها برخورد قهرآمیز میشود، در کنارش آموزش نیز به آنها داده شود. ضمن اینکه چنین آموزشهایی ویژه رانندگان نیست؛ عابران پیاده و حتی سرنشینان نیز باید مورد آموزش قرار بگیرند.
در آموزش بخش دیگری نیز وجود دارد که به عنوان بخش زیربنایی به حساب میآید که آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی را شامل میشود. یعنی برای کودکان نیز از همان دوران ابتدایی یا قبل از ابتدایی دورههای آموزشی برگزار کنیم که آنها با موضوعی مهم در زندگیشان آشنا شوند.
· کنفرانسهایی مانند چهارمین کنفرانس بینالمللی حوادث رانندگی و جادهای تا چه میزان در بررسی علمی عوامل ایجاد حوادث و پیشگیری از تصادفات مؤثر هستند؟
برگزاری این گونه کنفرانسها دارای چند بخش است. اگر کنفرانسهای علمی به صورت هدفمند برگزار شود میتواند بسیار مفید واقع شود. این گونه کنفرانسها میتواند احساس مسئولیت و وجدان عمومی را به ویژه در مسئولان کشور تحت تأثیر قرار دهد و توجه آنها را به موضوع ترافیک و تصادف جلب کند.
از طرف دیگر، در این کنفرانسها شاهد هماندیشی متخصصان و دستاندرکاران هستیم که این هماندیشی میتواند در انتقال تجربه به سایر اندیشمندان و همچنین نهادهای مسئول مؤثر واقع شود. این کنفرانس میتواند نگاه مسئولان را به موضوع حوادث رانندگی و جادهای معطوف کند.
این کنفرانس ضمن اطلاعرسانی به جامعه این نوید را هم میدهد که اندیشمندان این حوزه در تلاش هستند تا به بهترین شکل، مشکلات را رفع کنند. امیدواریم با همکاری میانبخشی بتوانیم به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.