گفتوگو با دکتر یدی همدانی: برنامههای اصلاح فرهنگ رانندگی باید مستمر باشد
1394-04-13
دکتر سیدمهدی یدی همدانی دارای مدرک دکترای مهندسی عمران از دانشگاه علم و صنعت در گرایش برنامهریزی و مهندسی حمل و نقل و مدیرکل دفتر حمل و نقل وزارت کشور و دبیرشورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور است. با وی گفتوگویی انجام دادهایم که در زیر میخوانید
· مهمترین عامل تصادفهای جادهای در کشور چیست؟
کشور ما به لحاظ رفتاری کشور پیچیدهای است. یعنی شاید نشود یک عامل را به عنوان مهمترین عامل بیان کرد. اما به طور قطع موضوع تصادفات ریشه در رفتارهای نادرست، بیانضباطیها و برخی رفتارهای غلط نهادینه شده در کشور و بحث قانونگریزی دارد. علیرغم اینکه در مسایل دینی ما بر نظم توصیه شده است و حتی نظم و تقوا در کنار هم آمده، اما با کمال تأسف زمانی که از جامعه ترافیکی در ایران صحبت میکنیم، صحبت از جامعهای است که فاقد خصوصیات مثبت در بحث انضباط و قانون پذیری است. مقداری از مشکلات کشور ما اجتماعی و فرهنگی و برخی نیز رفتارهای غلطی است که در مردم شکل گرفته مانند بحث عجول بودن. یعنی مردم ما در بحث رانندگی رفتاری را از خود نشان می دهند که این رفتارها ناشی از مسائل عمیق اجتماعی کشور ماست.
بحث رقابت در زندگی، دور زدن قانون، امید به اینکه هر کاری که انجام دهیم تبعات سختی برایمان ندارد و اشکالات موجود در قوانین مانند قوانین بیمه و قوانین استفاده از خودرو از مشکلاتی است که در این حوزه با آن مواجه هستیم. در مجموع برای درست کار کردن سیستم باید در حیطه مهندسی، آموزشی و انتظام بخشی به شکل هماهنگ کار کنیم. ما نه در حوزه انتظامی، نه مهندسی و نه فرهنگی و آموزشی هماهنگی داریم و نه توانستیم هر یک از اینها را براساس استانداردهای جهانی تدوین کنیم. یعنی یک مدل خیلی خاص در کشور ما برقرار شده است.
· جریمه و استفاده از دوربینهای بزرگراهها و جادههای بین شهری تا چه اندازه میتواند پیشگیرانه باشد؟
همیشه این سوال مطرح است که برای کاهش تصادفات و افزایش ایمنی از کدام موضوع زودتر شروع کنیم. آیا از بحثهای آموزشی شروع کنیم؟ آیا از بهبود در مهندسی راهها شروع کنیم؟ یا از انتظام بخشی یا اعمال قانون شروع کنیم؟ در اکثر کشورها برای اینکه بتوانند در کوتاه مدت یکسری اصلاحات را انجام دهند، بحث را از اعمال قانون شروع میکنند. یعنی موضوع اعمال قانون و جدیت در برخورد با تخلفات مهمترین موضوع است. حال برخی از تخلفات ممکن است توسط افسران پلیس حل شود. اما استفاده از دوربین و سیستمهای مکانیزه میتواند در اصلاح رفتار مردم تأثیرگذار باشد.
مطالعات نشان داده است در فضاهایی که از سیستمهای مکانیزه و ثبت تخلفات استفاده شده رفتارهای مردم تا حد زیادی اصلاح شده است. در حقیقت زمانی که از سیستم هوشمند و دوربین استفاده میشود مردم انگیزه کافی را پیدا میکنند تا بتوانند صحیح رانندگی کنند و اصول را رعایت کنند. یعنی در یک خوف و رجا قرار میگیرند و این به اصلاح رفتارهای نادرست کمک میکند.
مسایل فرهنگی تا چه اندازه در ایجاد یا جلوگیری از ایجاد تصادفها موثر است؟
سرمایهگذاری در مسایل فرهنگی سرمایهگذاری زودبازدهی نیست. هر چند که واجب است. اما باید بدانیم از موضوعاتی است که باید از مقاطع پایه شروع شود. ما در کشور هم در حوزه آموزشهای عمومی هم در حوزه آموزشهای تخصصی از کاستیهای زیادی رنج میبریم و هنوز در بسیاری از مسائل حیطه مسئولیتها مشخص نیست. به عنوان مثال در کشور ما هنوز مشخص نیست که مسئولیت بهبود فرهنگ ترافیک با چه کسی است. تنها یک جایی در قانون رسیدگی به تخلفات اشارهای شده است که مسئولیت این مسایل با پلیس راهنمایی و رانندگی است. اما پلیس نمیتواند تنها مرجع بهبود فرهنگ رانندگی در کشور باشد.
بنابراین اگر بخواهیم به مسایل فرهنگی بپردازم در وهله اول باید زمانبندی صحیحی داشته باشیم. در وهله دوم این برنامهها را به شکل مستمر در جامعه انجام دهیم. چون اگر یک مقطع زمانی باشد و بعد قطع شود اثر خود را از دست خواهد داد. در وهله سوم نیز سوم این موضوع را بهعنوان مسئلهای از جنس سرمایهگذاری در نظر بگیریم نه یک مسئله جاری و سعی کنیم تمام گروهها را در این حوزه درگیر کنیم. در بسیاری از کشورها برای نمادسازی جهت بهبود رفتار جامعه از افراد مشهور استفاده میشود. اما باید توجه داشت که در ابتدا باید متولی این موضوع مشخص شود تا بدانیم صاحب این کار چه کسی است، آیا منابع و اختیارات دارد یا نه.
· اطلاع رسانی و برپایی همایشهای تخصصی تا چه اندازه میتواند در زمینه کاهش تصادفهای رانندگی موثر باشد؟
کنفرانسها و کنگرهها میتواند بسیار مفید باشد، اما اگر رابطه بین این کنفرانس با نهاد حاکمیت و دستگاههای اجرایی کشور درست تعریف نشود نتایج آن نشر پیدا نمیکند. در کشور تا به حال و تا جایی که بنده اطلاع دارم هیچ کنفرانسی نتوانسته دستاوردی داشته باشد که آن دستاورد باعث اصلاح شیوههای مدیریتی کشور شده باشد. اما در هر صورت جامعه دانشگاهی به طور قطع باید رسالت خود را در این حوزه که به دوش دانشگاه گذاشته شده است انجام دهد فارغ از اینکه مدیران اجرایی کشور میخواهند این دستاوردها را استفاده کنند یا نکنند. یعنی ناکارآمدی در استفاده از دستاوردهای این چنین کنفرانسهایی نباید مانع برگزاری این کنفرانسها شود.
در هر صورت ما در مسیر توسعه قرار داریم و هر کس باید سعی کند کار خود را درست انجام دهد. یعنی به فرض اینکه دستاوردهای قبلی کنفرانس خیلی جنبه عملیاتی پیدا نکرده است دانشگاه نباید مأیوس شود. حوزه دانشگاه باید فارغ از اینکه دیگران از دستاورد کنفرانسها استفاده میکنند یا نه باید کار خود را درست انجام دهد. هر چند که امیدوارم برای برگزاری کارگاهها، ارائه مقالات و نشستهای تخصصی کنفرانسها افرادی که دعوت میشوند از دستاندکاران حوزه اجرایی کشور باشند. اگر بتوانیم در هر صورت از افراد صاحب نظر بینالمللی هم استفاده کنیم به طور قطع حضور در این کنفرانسها باعث میشود دیدگاه و بینش مدیران کشور اصلاح شود.